Sưu tra từ các tư liệu và sách “Bến Tre với văn hóa ẩm thực”, ở xứ dừa Bến Tre có món ăn dân dã, thú vị, được chế biến từ một loài vật có sẵn trong thiên nhiên, mà từ xưa đến nay người dân xứ dừa rất khổ sở vì nó. Bởi ít nhiều gì nó cũng làm ảnh hưởng đến kinh tế của chủ vườn. Loài vật này có cái tên gắn liền với loại cây đã bám đất, bám rễ từ lâu và dẻo dai trước bão giông, quật cường cùng con người Bến Tre trong đấu tranh và xây dựng xứ sở cù lao này, đó là “cây dừa”. Ở ngoài đồng thì loài vật này cắn phá ruộng lúa, vào trong vườn thì nó cắn phá trái dừa, nên người dân xứ dừa gọi nó là “Chuột dừa”.
Cách chế biến đến phương pháp bắt chuột dừa cũng là đề tài cho giới “sành ăn” bàn cải. Theo như lý giải của người chế biến các món ăn này, thì chuột dừa hay chuột đồng thật ra chỉ là một, nhưng do môi trường sống của mỗi loài chuột có khi ở đất vườn trồng dừa, có khi trên đất ruộng cấy lúa nên có tên gọi khác nhau.
Từ xa xưa loài chuột đã được dân gian ví von thành những câu ca dao, tục ngữ, các mẫu chuyện ngụ ngôn hay được những người làm nghệ thuật sáng tác thành những điệu lý, câu hò, bài vè nói về chuột nghe rất hay.
Bắt chuột là một nghệ thuật và còn là nét văn hóa dân dã độc đáo ở xứ dừa, nhưng không phải ai cũng biết đến. Chính vì thế mà trong dân gian truyền miệng những câu ca dao nghe rất bùi tai:
Làm nghề bẫy chuột ít ai theo
Vừa hưởng thú vui lại đỡ nghèo
Chiều gài mỏi cổ bao giờ ngán
Sáng gỡ bầm tay mấy thuở lèo
Mưa nắng lội lầy chân bẩn nhớp
Tháng năm thanh thản ruột trong veo…Nghề săn chuột dừa xuất hiện một cách ngẫu nhiên, có người nói xuất hiện vào những năm 80 của thế kỉ XX, khi những vườn dừa của Bến Tre được trồng mới sau giải phóng đồng loạt ra trái, thì cũng là lúc dừa Bến Tre bị dòng họ nhà chuột phá tơi tả, rụng nằm ngổn ngang dưới gốc dừa. Cũng vào thời điểm này, xuất hiện những người làm nghề săn chuột dừa chuyên nghiệp.
Theo kinh nghiệm của những người làm nghề săn chuột, thì khi khí trời nóng nên, đồng áng khô hạn, theo tập quán lũ chuột từ đồng trống lần lượt kéo nhau vào vườn trú ngụ trên những đọt dừa rất mát và những trái dừa là nguồn thức ăn, thức uống sẵn có tại chổ để chúng xơi. Cơm dừa là món mà loài chuột rất khoái khẩu, thường là những trái dừa cứng cạy hay còn gọi là dày cơm, dừa non. Trái dừa còn là phương tiện để chúng đua tài “khoét hang, moi lỗ, thử răng”. Vì thế, vào những ngày tháng này tại những vườn dừa Bến Tre trái dừa bị “chuột khoét” nằm trắng đất.
Tuy có nhiều cách bắt chuột, nhưng cũng không sao tiêu diệt hết được nó. Người dân xứ dừa phải tìm ra nhiều phương pháp để bắt chúng như: Bẫy lồng, bẫy đập (được gài dưới gốc dừa), mồi nhữ chúng là cơm dừa. Hay người ta còn dùng biện pháp dân gian để bắt như: Dùng sào chọc cho chuột chạy ra tàu lá, rồi dùng giàn thun bắn rơi xuống đất để chó vồ. Cách bắt này người ta cho là trò chơi con nít, mang tính tiêu khiển cho vui là chính, nhưng dần dần về sau lại trở thành một nghề chuyên nghiệp và nghề này hoạt động nhiều nhất là vào mùa khô.
Bắt được chuột dừa, muốn có món ăn ngon phải trải qua các công đoạn chế biến, trước hết là sơ chế, thường có hai cách: thui rồi lột da và lột da không thui. Với cách thui rồi lột da, người ta thường sử dụng lửa rơm thui chuột bằng cách cho một lượt chuột vào trong đống rơm, thui cho cháy lông, nứt da, sau đó lột bỏ da làm sạch lại. Với cách lột da không thui, thường cắt bỏ đầu lột da từ trên xuống đến chân.
Sau khi sơ chế xong thịt chuột dừa, có thể chế biến ra rất nhiều món ăn, nhưng người dân xứ dừa thường chọn các món đơn giản, dễ làm, nhưng lại ăn rất ngon và hấp hấp dẫn, ai cũng có thể làm được:
* Chuột dừa nướng
Ướp thịt chuột với tỏi, hành, sả, ớt bâm nhuyễn; muối, tiêu, bột ngọt, đường và ngũ vị theo yêu cầu, để vài giờ cho gia vị thấm vào thịt chuột, sau đó đem phơi nắng, rồi đem nướng thì càng ngon. Khi nướng thịt chuột phải sử dụng lửa than nướng mới ngon. Chúng ta có thể đặt thịt chuột trên vỉ hay cặp gắp để nướng cũng được; nướng đến khi nào thấy thịt chuột khô, vàng, thơm là có thể dùng được. Chuột dừa nướng chấm với nước tương, muối tiêu hay nước nắm tỏi ớt đều ngon cả. Mùi vị thịt chuột dừa nướng tỏa mùi rất thơm, ngon, hấp dẫn, ăn không ngán. Người dân xứ dừa thường dùng món ăn này với cơm nếp nấu nước cốt dừa hay xôi rất tuyệt.
* Chuột dừa quay nước cốt dừa (hay còn gọi là chuột dừa quay chảo)
Đối với món ăn này sau khi ướp gia vị vào thịt chuột dừa xong, bắc chảo mỡ (dầu) lên khử tỏi cho thơm, sau đó cho thịt chuột vào đảo cho đều đến khi thịt khô, săn lại, rồi cho nước cốt dừa dão vào nấu lên, tiếp tục cho nước cốt dừa nguyên chất vào và thường xuyên đảo qua, đảo lại cho đến khi nước trong chảo còn hơi sền sệt, nhắc xuống cho ra đĩa, rắc đậu phộng rang lên. Món này khi chế biến có thể dùng trái khổ qua đèo và hành củ loại lớn thêm vào, để phong phú thêm món ăn và khi dùng ít ngán. Món ăn này do có hương vị của nước cốt dừa nên có vị béo, thơm, rất hấp dẫn.
* Chuột dừa xé phayThịt chuột dừa làm sạch, để ráo nước (nên chọn con to, mập để có nhiều thịt). Bắt nồi cơm lên bếp lửa than, đợi khi cơm vừa chắt nước xong, lấy lá chuối sạch lót lên trên mặt cơm, rồi để thịt chuột dừa vào đậy nắp nồi lại. Cơm chín thì đồng thời thịt chuột cũng chín tới và bốc mùi thơm; đem thịt chuột ra xé phay trộn với rau răm, chấm với muối tiêu, muối ớt vắt chanh, không thua gì thịt gà tơ thả vườn.
* Chuột dừa xáo lá cách với nước cốt dừa:
Món ăn này, thịt chuột phải được bầm nhuyễn, cách ướp thịt và khử thịt giống như cách làm “Chuột quay nước cốt dừa”, nhưng ở đây ta người dùng lá cách (sắt thành sợi). Cây lá cách là loại cây thiên nhiên, là loại rau sạch, có mùi thơm, ăn rất mát và nên thuốc, dễ tìm, nên người ta rất thích dùng nó xáo thịt chuột với nước cốt dừa. Món này dùng chung với cơm trắng hay bánh mì đều ngon cả.
Có thể khẳng định rằng, người dân xứ dừa không ưa loài chuột chút nào cả, nhất là loài chuột chuyên phá hại vườn dừa, nên tìm mọi phương cách để tiêu diệt nó. Tuy ghét nó mà nói vậy, nhưng phải công nhận rằng thịt chuột dừa ăn rất ngon, béo hơn chuột đồng, thịt nó trắng và có một mùi thơm đặc biệt. Có lẽ cả đời chúng chỉ ăn, uống chất bổ tiết ra từ trái dừa, nên cái ngon, cái béo của trái dừa đã thấm dần vào thịt của chúng, vì thế mà thịt chuột dừa rất thơm ngon.
Ngoài các món kể trên, chuột dừa còn được chế biến ra nhiều món ăn độc đáo, hấp dẫn khác như: Chuột dừa kho rau râm, chuột dừa xào củ kiệu, chuột dừa xào lăn, chuột dừa chiên rôti, chuột dừa nấu cà ri, chuột dừa nướng muối ớt, chuột dừa nấu cơm mẽ…. Các món ăn được chế biến từ chuột dừa rất giàu chất đạm và bổ dưỡng. Có thể nói, ăn thịt chuột dừa là mắc ghiền! Nếu một lần ghé thăm Bến Tre, du khách đừng quên thưởng thức món ăn dân dã, độc đáo, thú vị, mang đậm hương vị đặc trưng của xứ dừa này nhé!
TTXTDL Bến Tre
